Genellikle her toplumda olduğu gibi Çerkeslerde de baba evin direği ve düzenleyicisidir, onun sözü ailenin “wunafe”sidir onun sözünü yerine getirmemek, karşı çıkmak uygun olmaz.
Babanın yokluğunda veya vefatında ailenin en büyük oğlu, kız ve erkek kardeşlerine bakmakla yükümlüdür, bir nevi babanın yerini alır, “wunafe”yi artık o yapmalı aile ile ilgili kararları verebilmektedir.
Aynı babadan gelen kız ve erkekler kardeş olduğu gibi aynı soydan (sülaleden) gelenler birbirlerini her zaman kardeş ve yakın akraba sayar, sürekli irtibat halindedirler, görüşürler, bunlar arasında kesinlikle evlilik düşünülemez, yapılamaz!
Ailede çocuk ayrımı yapılmaz Anne-Baba çocuklarda kız erkek ayrımı yapmaz, erkek ve kız çocuklar ile sürekli ilgilenir, oyunlar oynarlar. Erkek çocuk okula veya babasının tarla işlerine yardımcı olmaya gittiğinde kız çocuğuna aynı şekilde annesine ev işlerinde yardımcı olur.
Çerkeslerde kadın hayatının hiçbir döneminde tarla işlerinde çalıştırılmaz, Kuzey Kafkasya coğrafyasında bazı halklarda kadınlar odun taşıma veya kışlık hayvan yiyeceği taşıma işleri yaptırılıyor olsa da Çerkeslerde bu işler kesinlikle kadına yaptırılmaz, Çerkes toplumunda bu işler kayıtsız şartsız erkeklere verilmiştir.
Çerkes kadınlarının dışarıda yaptıkları tek iş çeşme, pınardan su getirmektir. Ailede kadın, gelin hizmetli gibi görülmez saygındır el üstünde tutulur, toplumda ailede gördüğü saygıyla bulunduğu toplumda ailesini onore eder, ailenin dirliğini ayakta tutar, geleceğe ışık tutar. Ailenin bir yarısı kadındır, toplum hayatında da bu böyledir kadınların katkısı olmayan her çalışma kör topal olarak nitelendirilir, güdük kalır. Toplumda herhangi bir erkek ile aynı söz hakkına sahiptir. Eve yeni gelen geline tüm aile ilgi gösterir, aile geleneklerini, ev işlerini yavaş yavaş öğrenmesine yardımcı olurlar.
Çerkes erkeği kadına saygı duymayı genetik olarak almıştır, bir atlı ne kadar acil bir durum olsa dahi yolda kadına rastladığında mutlaka atından iner, kadın geçtikten sonra yoluna devam eder.
Akşam veya gece bir kadına rastlandığında mutlak suretle evine ulaştırmakla mükelleftir, kötü söz ( küfür,ar;) vs, kadınlara duyurmak en büyük ayıplardan sayılmıştır ve bu sözleri sarf eden bulunduğu ortamdan uzaklaştırılır.
Genç kızlar bütün toplantılara katılacak kadar özgürdür, fakat evlenen genç kız eskisi kadar rahat davranamaz, toplantılarda oturduğu, durduğu yer artık değişmiştir.
Çerkeslerde erkek hayatının neredeyse tamamını toplumsal işlerle uğraşarak geçirir denilebilir bununla birlikte sağlam bir toplum oluşturabilmek adına ailesini hiçbir zaman ihmal etmez.
Çerkes şair ve yazarlarını değerli ve önemli kılan aileyi aile yapan ayakta tutan kavramlara yaptıkları vurgulardır…
Kaynak : ‘Adigeler ( Çerkesler )’ kitabı 1935 – Kuneytre
Çeviri : Ğuaze
