Rus tarihinde, “Kafkas Savaşı”, Rusya’nın 19. yüzyılda Kafkasya’da yürüttüğü savaşı ifade eder. Bu savaşın zaman aralığının 1817-1864 yılları arasında tarihlenmesi şaşırtıcıdır. Garip bir şekilde, 1763’ten 1817’ye kadar ki dönem yer almıyor. Esas olarak bu süre zarfında, Çerkesya’nın doğu kısmı – Kabardey bölgesi – işgal edilmişti. Rus tarihçilerine savaşın nasıl adlandırılacağı ve kronolojisinin nasıl tarihleneceği konusu, Rus tarihçilerinin meselesidir. Rusya’nın Kafkasya’da yürüttüğü savaşa “Kafkas” savaşı diyebilir ve süresini keyfi olarak hesaplayabilirler.
Birçok tarihçi, “Kafkas” savaşı için, kimin kiminle savaştığının tamamen belirsiz olduğunu ifade ettiler : Kafkasya halkları kendi aralarında mı savaştı ya da başkalarıyla mı savaştılar ? Daha sonra, belirsiz “Kafkas” savaşı terimi yerine, bazı bilim adamları 1763-1864 “Rus-Kafkas” savaşı terimini önerdiler. Bu, “Kafkas” savaşından biraz daha iyi, ancak aynı zamanda yanlıştır.
İlk olarak, Kafkas halklarından sadece Çerkesya, Çeçenya ve Dağıstan Rus İmparatorluğu’na karşı savaştı. İkincisi, “Rus-” MİLLİYETİ yansıtır. “Kafkasya” – COĞRAFYAYI yansıtır. “Rus-Kafkas” savaşı teriminin kullanılması, Rusların Kafkas sıra dağları ile savaştığı anlamına gelir. Bu, elbette kabul edilemez.
Çerkes (Adıge) tarihçileri, tarihi Çerkes (Adıge) halkının bakış açısından yazmalıdır. Başka bir durumda, ulusal tarihten söz etmek mümkün olmayacaktır.
Rusya, 1763’te Çerkeslere (Adıge) karşı askeri operasyonlara başladı ve Kabardey’de Mozdok kalesini inşa etti. Savaş 21 Mayıs 1864’te sona erdi. Burada bir belirsizlik yok. Bu nedenle, Rusya ile Çerkesya arasındaki savaşa doğru bir şekilde Rus-Çerkes savaşı denir ve zaman aralığı 1763’ten 1864’e kadardır.
Bu savaş adı Çeçenya ve Dağıstan’ı görmezden gelmiyor mu?
Birincisi, Çerkesya ve Çeçen-Dağıstan imamlığı, Rus İmparatorluğu’nun genişlemesine karşı birleşik bir cephe olarak hareket etmedi.
İkincisi, eğer Çeçen-Dağıstan İmamlığı dini saik ve sloganlar altında savaştıysa da hiçbir zaman dini fanatizmle ilgisi olmayan Çerkesya, ulusal bağımsızlık için savaştı – “Muridizmin vaazı … sadece ismen Müslüman olan insanlar üzerinde fazla bir etkisi olmadı,” ( General R. Fadeyev Çerkesler (Adıge) hakkında notlarından. )
Üçüncüsü, Çerkesya Çeçen-Dağıstan İmamatından özel bir destek almadı.
Bu savaşta Çerkesler (Adıge) ile Çeçen-Dağıstan imamlığı arasında sadece coğrafi yakınlık olarak bir ortak nokta vardı. Şamil’in Kabardey’e gelme girişimi, Kabardey’in işgalinden birkaç yıl sonra gerçekleşti. Kabardey’in nüfusu 500.000’den 35.000’e düşmesi nedeniyle daha fazla direniş sergilemek neredeyse imkansız hale geldi.
Çerkesya ve Çeçen-Dağıstan İmamlığının ortak bir düşmanın vasıtasıyla birleştiğini sık sık duyabilirsiniz. Ancak burada Rus İmparatorluğu’nun Çerkesya ile savaş sırasında savaştığı tarafların tam listeden söz edilmiyor : Fransa, Polonya, Kırım Hanlığı, Osmanlı, Pers (İran), Çeçen-Dağıstan İmamlığı. O zaman hepsinin de bu hesaba katılması gerekir.
“Rus-Çerkes Savaşı” tanımlaması, Çeçen-Dağıstan İmamlığındaki veya diğer bölgelerdeki savaşları içerdiğini iddia etmiyor. Rus-Çerkes Savaşı, Rus İmparatorluğu’nun Çerkesya’ya karşı savaşıdır.
Çerkesler (Adıge) arasında bu savaşa kelimenin tam anlamıyla “Урыс-Адыгэ зауэ” ( Vurıs – Adıge Zawo, Rus – Çerkes savaşı ) deniyor.
Çerkesya hiçbir devletin yardımı olmadan savaştı. Aksine, Rusya ve Çerkeslerin sözde “müttefiki” Osmanlı Devleti arasında defalarca anlaşmalar yapıldı ve Çerkesya’nın nüfustan arındırılması ve ülkemizin fethedilebilmesi için Müslüman din adamları kullanıldı.
Çerkesya’nın işgal süreci 1763’ten 1864’e kadar sürdü. “Kafkas” savaşı Çerkesya’da başladı ve Çerkesya’da sona erdi.
Kaynak : Tiflis Çerkes Kültür Merkezi circassiancenter.org
Çeviri : Ğuaze
