Eski Memorial çalışanı, kendisini parmak izi almaya zorlayan, fotoğrafını çeken ve biyolojik örnek alan sınır muhafızları için ceza istiyor.
Kasım 2022’de Mineralnıye Vodiy havaalanındaki sınır kontrol görevlileri, tasfiye edilen Memorial İnsan Hakları Merkezi’nin eski bir çalışanı olan Olga Begretova’yı parmak izi almaya zorladı, yüzünün ve profilinin fotoğrafını çekti, ağzından biyolojik örnek aldı ve telefonuna el koydu. İnsan hakları aktivisti, sınır muhafızlarını yasa dışı eylemlerinden dolayı adalete teslim etmeye çalışıyor.
“Soyut konular hakkında konuş”
Begretova, 18 Kasım 2022’de İstanbul’a uçmak için havaalanı sınır kontrolünden geçtiğini söyledi. Sınır muhafızları onu durdurdu, pasaportunu aldı ve “bazı durumları açıklığa kavuşturmak için birkaç dakikalığına” onlarla birlikte gelmesini söyledi. Sonuç olarak, koridorda 30 dakika bekledi, sonra ofise götürüldü.
Onunla görüşme yapan memur kendini tanıttı, ancak resmi kimliğini göstermedi. Begretova’ya yurtdışına seyahat etme amacı, mesleki faaliyetleri, aile üyeleri, ikamet yerleri, meslekleri vb. hakkında sorular soruldu. Ayrıca periyodik olarak alaycı bir şekilde sordu: “Neden bu kadar endişelisin? Saklayacak bir şeyin mi var?” Sorgu yaklaşık yarım saat sürdü.
Zaman zaman, sivil giyimli bir adam ofise geldi, kendini tanıtmadı, aynı zamanda soru sormaya çalıştı. Begretova, muhatabının kim olduğunu bilmediğini savunarak ona cevap vermeyi reddetti. Sonra “soyut konular hakkında konuşmayı” teklif etti. Edebi tercihlerini, örneğin Boris Akunin’in eserlerini beğenip beğenmediğini, onları okuyup okumadığını sordu – o zamanlar Akunin’in kitapları zaten satışı durdurulmuştu.
Olga Begretova
Sorgu memuru daha sonra Begretova’nın pasaportuyla ofisten çıktı. Sonra geri döndü ve Olga’nın parmak izi alması gerektiğini söyledi. Sebebi ve dayanağını sorduğunda, ona “Rusya Federasyonu Federal Güvenlik Servisi Hakkında” başlıklı yasayı ve 50 No’lu Hükümet Kararnamesi’ni okumasını söyledi. Sınır muhafızı ayrıca bu prosedürü reddetme hakkına sahip olmadığını belirtti.
Parmak izi alındıktan sonra, Begretov’un yüz ve profil fotoğrafı çekildi, ağız boşluğundan biyolojik örnek alındı.
Olga defalarca bunun neden yapıldığını sordu ve tüm bu prosedürlerden geçmesi gerektiğini yazan bir belge sunmasını istedi. Buna cevaben, sınır muhafızları onu yukarıda belirtilen yasalara yönlendirdi.
Ayrıca, aktif kullandığı telefon numarasını Begretova’dan talep etti ve bunun meşru bir talep olduğunu ve reddetme hakkına sahip olmadığını iddia etmeye devam etti. İnsan hakları savunucusunun telefonuyla birlikte yaklaşık 10 dakika boyunca ofisten ayrıldı. Sonra telefonu geri verdi ve Olga’nın uçuşu için gidebileceğini söyledi.
İfade ve Şikayet
Aralık 2022’de Begretova, Güney Askeri Bölgesi Soruşturma Komitesi Askeri Soruşturma Dairesi’ne (Rusya Federasyonu Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi Soruşturma Komitesi Silahlı Kuvvetleri) sınır muhafızları tarafından görevi kötüye kullanma (Ceza Kanunu’nun 286. Maddesi) gerekçesine ilişkin bir denetim yapılması talebiyle şikayette bulundu.
Olga Begretova şikayet talebinde şu hususlara dikkat çekti :
1- Bir kişi sınırı geçtiğinde, devlet kontrol organları onun belgelerini kontrol edebilir, onu sözlü olarak sorgulayabilir. Kişisel bir arama ve eşyaların kontrolünü yapabilirler. İnsan biyomateryallerinin toplanması kanunen öngörülmemiştir.
2- Zorunlu parmak izi uygulaması, sağlık veya yaş nedenleriyle kimlikleriyle ilgili verileri beyan edemeyen Rusya vatandaşları için geçerlidir. Aynı zamanda suç işlemekten hüküm giymiş, bir suçla ilgili şüpheli veya sanık sıfatıyla arananlar, idari suç cezası alan ve tutuklular için de bu zorunlu parmak izi uygulaması geçerlidir.
3- Devlet sınırını geçerken zorunlu biyomateryallerin toplanması ve fotoğraflanması zorunlu değildir.
Olga’nın yaşadığı bu durum ile ilgili olarak sınır muhafız memuru, FSB yasası ve ona göre kendisine böyle bir hak veren Hükümet Kararnamesi ile eylemlerini açıklayan bir protokol hazırlamadı ve belge sunamadı.
30 Aralık 2022’de Begretova, başvurusunun 316. Askeri Soruşturma Dairesi’ne iletildiğine dair bir yanıt aldı.
Haziran 2023’te Begretova, 316. Askeri Soruşturma Dairesi’nden Mineralnıye Vodiy-Havaalanı sınır muhafızı yetkililerinin eylemlerinde herhangi bir ihlal olmadığına dair bir yanıt aldı.
22 Haziran 2023’te Olga Begretova, Nalçik Garnizon Askeri Mahkemesi’ne şikayette bulundu. Rusya Federasyonu Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi Soruşturma Komitesi 316. Askeri Soruşturma Dairesi başkan yardımcısının, başvurusunun reddedilmesinin yasadışı olarak tanınmasını talep etti.
29 Haziran 2023’te Nalçik Garnizon Askeri Mahkemesi, Begretova’nın şikayetini değerlendirdi.
Begretova’nın ifadesinin görevi kötüye kullanma raporu olarak kaydedildiği ortaya çıktı. Bu bağlamda hakim, Begretova’nın şikayeti üzerine yargılamanın durdurulmasına karar verdi.
Şimdi Olga Begretova, ifadesinin soruşturulmasını bekliyor.
Kaynak : Центр защиты прав человека «Мемориал»
