Merab, uzun yıllardır Gürcistan’da Çerkes meseleleri üzerine bilimsel araştırmalar yapan Çerkes Kültür Merkezi’nin başkanlığını yürütüyorsun. Sizce dünyadaki mevcut durumun Çerkes sosyal ve siyasi yaşamının dinamikleri üzerinde nasıl bir etkisi var ?
Sovyetler Birliği’nin eski cumhuriyetlerinde meydana gelen demokratik değişimlerden sonra Rusya, ne yazık ki, herhangi bir sözleşmenin – anlaşmanın üzerine yazıldığı kağıttan daha az önemli olduğu Moğol geleneklerine geri döndü. Ve bence bu, günümüz Rus devleti için tehlikelidir. Bu siyasi durumda Çerkes meselesi ve Çerkes halkının istekleri, Çerkes halkının ulusal ihtiyaçlarına uygun olarak normal bir şekilde gelişemez. Çerkes sorununun hak ettiği yeri bulacağı dünya çapında önem taşıyan bir düzen ve anlaşmalar olmadığı sürece, mesele çözülmeyecektir. Her şey Rusya’nın Ukrayna’da gelişen durumdan nasıl çıkacağına bağlı. Bununla birlikte, Çerkes meselesi gelişiyor, ancak dünyada sahip olduklarımızın sınırları ve bağlamı içinde.
Çerkes toplumunun bir diaspora ulusu olduğunu düşünün. Çerkesya’nın kendisinde temsil edilen bir ulus – Rusya Federasyonu’nun Çerkes tebaası, artı Rusya’nın Çerkes tebaası tarafından kapsanmayan Çerkes toprakları. Bu da Rusya’nın eksilerine atfedilebilir. Çerkesler Türkiye’de, İsrail’de, Ürdün’de ve birçok Arap ülkesinde temsil ediliyor : Lübnan, Suriye, Umman… Ve Çerkes çıkarları temelinde çatışma durumlarına dahil olmuyorlar. Hatta Ukrayna’da bile Ukrayna’nın yanında veya Ukrayna’ya karşı – Çerkeslerin çatışmalara katılımı vakaları nadirdir.
Şimdi Filistin’de bir çatışma var.
Ve aslında iki çatışma durumunda Çerkes meselesi ile ilgili düzenli bir gündem yok. Ancak Avrupa Parlamentosu tarafında bir hareketlilik var. Kiev’de, Tokyo’da, Brüksel’de Çerkes meselesinin tartışıldığı umut verici toplantılar oldu. Bu sorunlu konunun gündemden düşmemiş olması hoşuma gidiyor. Ancak bu durumda Çerkeslere çok az şey bağlı. Hepimiz kitle imha silahlarının kullanılmasının eşiğindeyiz.
Bana öyle geliyor ki, Çerkesler ulusal projelerini, bunun çoğunlukla bir diaspora ulusu olduğu gerçeğine dayanarak geliştirmelidir. Ve zaman içinde uluslararası nitelikte bir siyasi sınıf yaratmak ve oluşturmak gerekiyor. Sonuçta halkın %90’ı anavatanında yaşamıyor. Ve herkes birbirinin düşmanı olabilecek bir ülkenin vatandaşlığına sahip. Düşünebiliyor musunuz – Suriye ve Türkiye. İsrail ve Lübnan. Peki Çerkes meselesi nerede ? Bence dünya toplumu daha makul bir noktaya gelirse, ki bunu umuyoruz, Çerkes meselesi gelişecek ve bir diaspora ulusu olduğu gerçeğine dayanarak hedeflere ulaşabilecek ve o zaman Çerkes meselesiyle ilgili uluslararası anlaşmalar ve düzenlemeler gerçekleşebilecek.
Çeşitli bölgesel anlaşmazlıkların çözümünde dünyadaki güç kullanma faktörünün güçlenmesi ışığında, Tiflis’in bölgesel anlaşmazlıklarını güç kullanarak çözme arzusu olamaz mı?
Modern Gürcistan’ın Abhazya ile olan sorunu askeri güç ile çözülmesine izin vermeyeceğine derinden inanıyorum. Eğer yöneticilerden herhangi biri bunu yaparsa, biz Gürcü toplumu olarak buna karşı olacağız ve izin vermeyeceğiz. Bugün sadece kendi özgürlüğümüzü değil aynı zamanda Abhazların özgürlüğünü de savunabiliyoruz. Modern Gürcistan’da sözde Abhaz sorununa askeri bir çözüm mümkün değildir. Neden mi ? Çünkü tarihsel olarak Gürcü krallığı en az iki ulus tarafından kurulmuştur – Gürcüler ve Abhazlar. Bu bir Gürcü-Abhaz krallığıdır. Ve Abhazlar Gürcü devletinin tüm hak ve özgürlüklerine sahiptir. Ve Gürcistan, Abhaz ulusunun güvenliğini, normal gelişimini ve ilerlemesini garanti etmelidir.
Abhazlar ve Gürcüler arasındaki uzlaşmanın nasıl ve ne zaman gerçekleşeceğini düşünüyorsunuz?
1992-1993 yıllarında etnik bir çatışma değil, cunta içinde bir suç hesaplaşması olduğunu biliyoruz. Gürcistan’da devlet iktidarı Şevardnadze liderliğindeki suçlular tarafından gasp edildiğinde.
Yani, Şevardnadze’nin kurduğu Devlet Konseyi’nden sonra Gürcistan’da meşru olarak seçilmiş bir hükümet olmadığını mı söylüyorsunuz?
Meseleye hukuki açıdan bakarak eleştirel bir değerlendirme yapacak olursak, Gamsakhurdia’dan sonraki tüm hükümetler yasadışıdır. Bugünkü hükümete karşı hiçbir şeyim olmadığını söylemek isterim. Hükümet 2012 yılında demokratik bir şekilde seçildi ve daha sonra yeniden seçildi. Ama meseleye hukuksal olarak bakıldığında, Devlet Konseyi zamanında korkunç şeyler yapıldı, 1990-1991’de kabul edilen demokratik yasalara karşı suçlar işlendi ve bunlar 6 Ocak 1992’de Devlet Konseyi’nin kararıyla iptal edildi. Kitovani’nin bu tür kararnameleri kendisinin yazabileceğini düşünüyor musunuz ? Elbette hayır, bu süreçleri perde arkasından yöneten ve iktidara davet edilmesi için zemin hazırlayan Eduard Şevardnadze’den geliyordu. Ve 7 Mart 1992’de Gürcistan’a geri döndü. Kimse onu davet etmedi ama yasadışı Devlet Konseyi, sözde iç savaş koşullarında devlet başkanı olması için Şevardnadze’ye bir davet gönderdi. Ve ne düşünüyorsunuz, tüm sorunlar ve suçlar oradan, o günlerden geliyor. Ben de bundan bahsediyorum.
Tiflis ve Kutaisi’de ve ardından Mingrelya’da Gürcüleri defalarca öldüren aynı alçaklar grubudur. Daha sonra tüm bunları Abhazya’da yaptılar. Çünkü bu gayrimeşru hükümet Gürcistan’ı kontrol edemiyordu. Ve halkın dikkatini başka yöne çekmek için “vatansever” bir şey icat etmek gerekiyordu. Ve 1992 yılında Kitovani ve diğerleri tarafından patlatılan bomba hala aktif. Ve bugünün hükümeti mümkün olan her şeyi yapıyor. Ama işe yaramıyor. Çünkü çok fazla şey yok edildi. Ve yanlış şekilde yapıldı. Her iki tarafta da yeterince cinayet ve zulüm işlendi. Ve asıl mesele şu ki Kafkasya’daki iyi niyetli insanlarımız bile şaşkın değildi. Tiflis’te, Mingrelya’da öldürenler kötüydü ve Sohum’da iyi oldular (?!). Herkes şaşkındı. O zamanlar, 1993’te Abhazya’daki savaşa karşıydım. Bir miting düzenledim. Ve bugün de öyle düşünüyorum, biz Gürcüyüz, Gürcü devleti o alçaklar tarafından ele geçirildi. Ama Gürcü toplumu o zaman ne Gürcüleri ne de Abhazları koruyamadı. Çünkü o zaman devlette hiçbir yapı çalışmıyordu.
Peki Gürcistan Abhazya sorununu nasıl çözmeli ?
Gürcü-Abhaz ilişkileri söz konusu olduğunda, Abhaz halkıyla doğrudan diyaloğa girmeliyiz. Her şey açıkça ve dürüstçe ifade edilmelidir ki Abhazlar ve Gürcüler Gürcistan’ın otokton nüfusudur. Ve buna dayanarak Abhaz halkıyla diyalog kurmalıyız. Olasılıklar yetersiz, ancak umut büyük – çünkü başka bir tutum işe yaramayacak. Eğer modern bir Gürcü devleti yaratmak istiyorsak, bu Abhazların varlığı olmadan gerçekleşmeyecek.
Diyaloğun aracılar olmadan doğrudan yürütülmesi gerektiğini düşünüyor musunuz ? Moskova gibi ?
Batı dünyasından arabulucuların, hem Türk temsilcisinin hem de Rus temsilcisinin objektif değerlendirmeler temelinde diyaloğa dahil edilmesinin mümkün olduğuna inanıyorum.
Abhazya’daki savaşa rağmen Ruslan Kişmariya (Abhazya Parlamento Üyesi) ile temas kurdum. Bir keresinde bir toplantı sırasında bana şöyle demişti: “Merab, Abhazları desteklediğimi biliyorsun, Abhazlara karşı değilim. Sadece sana söyleyeceklerime inanmayacaksın. SSCB’de, (diyelim ki) Leningrad’dayken, nereli olduğum sorulduğunda, Suhumi’den olduğumu söylemeye ve kim olduğumu açıklamak için çok tembel davrandım ve sadece bir Gürcü olduğumu söyledim. Ve bu benim için daha kolaydı. Siz Gürcüler bunu neden takdir etmediniz?” diye sordu.
Bunu nasıl takdir etmediler, diye cevap verdim.
Bugün sizinle birlikte oturuyorum ve halklarımızın güvenli bir şekilde bir arada yaşamasını istiyorum.
– Siz değil ama Devlet Konseyiniz bunu neden yaptı? – Kişmariya bana sordu.
Bu savaşta neredeyse yok edilen şey buydu. Üstelik bunu yıllar bazında ölçmeye gerek yok. Gürcistan devletinden olumlu sinyaller geliyor. Bugünkü Gürcistan hükümetinde farklı görüşler olabilir. Ancak Sohum’a karşı savaş girmeyeceklerinden %100 eminim. Ve bu doğru bir yaklaşımdır.
Şubat 2022’de, Ukrayna’daki savaşın başlamasından hemen sonra, birileri Gürcistan’ın bütünlüğü sorununu güç kullanarak çözme olasılığından bahsetmeye başladığında, bir röportaj verdim ve bugün, tam da bu günlerde Gürcistan’ın alarm zillerini çalması ve Abhazya ile savaş olmayacağını her yerde söylemesi gerektiğini ve dün sözlerimizin hiçbir anlamı yoksa, bugün Abhazya’da özel bir anlamı olduğunu söyledim.
Ve çok sayıda Abhaz, o günlerde Abhazya halkının sorularına ilişkin düşüncelerini yakaladığım için beni WhatsApp üzerinden arayarak minnettarlıklarını ifade ettiler. Şimdi önemli olan toplumumuzun bütünlüğü, Abhazlar ve Osetler de dahil olmak üzere halklarımızın uyumlu bir şekilde bir arada yaşamasıdır. Şimdi bunun üzerine inşa edelim.
Sergey Jarkov
Kaynak : Caucasus Times
