Ocak ayında, Türkiye’deki iki büyük Çerkes örgütü, Kayseri Xase (Bkz. E.N.1) ve İstanbul Kafkas Kültür Derneği, Türkiye Kafkas Dernekleri Federasyonu’nun (KAFFED) politikasına katılmadıklarını açıkladılar ve üyelikten çekildiler (Bkz. E.N.2). Bu kararın temel nedenlerinden biri, Türkiye’deki Çerkes aktivistlerin Federasyonu Rusya makamlarıyla bağları olmakla suçlamasıydı.
Rusya makamlarının bir aracı
Kayseri Xase, KAFFED’in Rusya’nın güç yapılarıyla bağlantılı olan ve Çerkes diasporasını kendi çıkarları doğrultusunda etkilemeye çalışan Uluslararası Çerkes Birliği’nin (DÇB) etkisi altında olduğuna inanıyor.
Kayseri Xase’nin bilgilendirme açıklamasında ‘Rusya’nın çıkarlarına hizmet etmek olan (KAFFED içinde etkili olan)bu ayrıcalıklı grup, Türkiye diasporasında yaşayan Çerkeslerin kültürleri ve kimlikleriyle ilgili temel haklarına ilişkin taleplerini engellemek ve pasifize etmek amacıyla hareket etmektedir. Aksini düşünenler ise anavatana ve Rusya’ya düşman olarak yaftalanmaktadır’ deniliyor.
Kabardey-Balkarya’lı aktivist, “Xase” halk hareketi başkanı ve DÇB eski üyesi İbrahim Yağan, Uluslararası Çerkes Birliği’nin 21 Mayıs 1991’de Nalçik’te yapılan genel kongrede kurulduğunu söylüyor.
“Sovyetler Birliği çöktü, Demir Perde açıldı, egemenlik zamanı geldi. Rusya’da ve yurtdışında yaşayan Çerkesler birbirlerine büyük ilgi gösterdiler ve birbirlerini ziyaret etmeye başladılar” diyor Yağan.
”Günümüzün DÇB’si, Rus yetkililerin Çerkes diasporasını kontrol etmeye çalıştıkları bir araçtır”
Yağan’a göre, o dönemde DÇB’nin asıl görevi, Rus-Kafkas Savaşı’nda Çerkes soykırımını tanımak ve soykırımın başlangıcında yaşadıkları Çerkeslerin kontrolü altındaki topraklara geri kazanmak ve devletleşme çabası göstermekti. DÇB’nin uluslararası bir statüsü vardı ve DÇB başkanı diplomatik dokunulmazlığa bile sahipti. Aktiviste göre, DÇB’nin varlığı Kabardey-Balkarya’ın eski başkanı Valeri Kokov için can sıkıcı bir faktördü.
Yağan, 2000 yılında, DÇB olağan genel kurulunda, örgütün İçişleri Bakanlığı ve FSB’nin desteğiyle güvenlik güçleri tarafından ele geçirildiğini söyledi. Ona göre, DÇB Çerkeslerin çıkarları doğrultusunda hareket eden bir örgüt iken o zaman yok edildi.
Aktivist, “Günümüz DÇB’si, Rus yetkililerin Çerkes diasporasını kontrol etmeye çalıştıkları bir araçtır” diyor.
Yine de Uluslararası Çerkes Derneği(DÇB) tanınmış bir kuruluş olmaya devam ediyor. Üyeleri arasında, Türkiye’nin 32 ilinde 50’den fazla Kafkas derneğini birleştiren KAFFED’in de aralarında bulunduğu, farklı ülkelerden dernekler de yer alıyor. Federasyonun internet sitesinde DÇB ile ilgili yer alan açıklamasında da belirtildiği gibi federasyon, ana görevinin “tarihi vatanla ve tüm ülkelerdeki diasporalarla yakın ilişkiler kurmak” olduğu belirtiliyor. Şu anda KAFFED’in resmi web sitesinde Çerkesçe ve Rusça dillerinin öğrenilmesine ilişkin kursların başladığı bildiriliyor.
Rusya’daki Çerkeslerin sorunlarına tepki verilmemesi
1968 yılında kurulan Kayseri Xase, kurulduğu 2003 yılından bu yana KAFFED Federasyonu’nun bir parçasıydı. Kayseri Çerkesleri, kimliğin, kültürün ve ana dilin korunmasının yanı sıra Çerkes toplumunun tarihi anavatanlarında ve ikamet ettikleri ülkelerde verdikleri hak mücadelesine de özen göstermektedir.
Adının açıklanmasını istemeyen bir Kayseri Xase temsilcisi KR’ye yaptığı açıklamada, örgüt üyelerinin defalarca Rusya yetkililerinin eylemlerine katılmadıkları için tarihi anavatanlarında zor durumda olan aktivistleri desteklediklerini söyledi. Kayseri Xase’nin açıklamasında KAFFED’in DÇB’nin etkisi altındayken çözemediği ve çözemeyeceği en önemli konuların sıralandığını belirtti.
DÇB’nin müdahalesi nedeniyle, seçmeli anadil öğrenimine güçlü bir tepki verilmediğinden eminiz
“Eminiz ki DÇB’nin müdahalesi sayesinde anadilin seçmeli olarak okutulmasına ve Çerkes aktivistlerin Rusya makamları tarafından aşırılık yanlısı ilan edilmesine karşı güçlü bir tepki görmedik. Türkiye’deki Çerkes diasporası temsilcilerinden hangilerinin anavatanlarına (Kabardey-Balkarya, Karaçay-Çerkesya, Adıgey – Rusya Federasyonu içindeki cumhuriyetler) seyahat etmek için vize alabileceklerine karar veren DÇB’dir.”
KAFFED Genel Sekreteri Ömer Atalar KR’ye yaptığı açıklamada suçlamaları temelsiz ve haksız olarak nitelendirdi. Atalar’a göre, KAFFED, DÇB’nin politikalarına defalarca karşı çıkmıştır: örneğin, KAFFED üyeleri 2018’de Soçi Olimpiyatları’na karşı Ankara’daki Rus Büyükelçiliği önünde bir protesto düzenlemiştir. Atalar ayrıca Kafkas Dernekleri Federasyonu’nun DÇB’nin “ulusal diller yasası” kararına karşı hem Rusya devlet başkanına hem de Kafkas cumhuriyetleri başkanlarına resmi protesto mektupları göndererek tepki gösterdiğini belirtiyor.
Anavatanla bağlantı olmadan diaspora olamayacağına inanıyoruz
“KAFFED yönetiminin DÇB’nin etkisi altında olduğu ve “Rus çizgisine” çekildiği yönündeki suçlamalar yanlış: biz kendi kararlarımızı alıyoruz. Bir diğer husus ise Kayseri’deki bazı diaspora temsilcilerinin tüm federasyonun sadece kendilerini memnun edecek kararlar almasını istemeleridir. Orada insan hakları sorunları ortaya çıktığında tarihi vatanla ilişkilerde daha sert bir politika izlenmesini ve KAFFED’in Uluslararası Çerkes Birliği’nden (DÇB) ayrılmasını talep ediyorlar. Anavatanla bağlantısı olmayan bir diasporanın var olamayacağına inanıyoruz” diye açıklıyor Atalar.
Kayseri Xase eski başkanı ve KAFFED’in eski başkan yardımcısı Mutlu Akkaya, KR ile yaptığı görüşmede, şu anda ilgili kuruluşların hiçbiri ile resmi bağı olmadığını ve özel bir görüş bildirdiğini vurguladı. Ona göre, Kayseri Xase’nin KAFFED’den ayrılmasının ana nedeni, federasyonun tarihi vatanla tüm temasların yalnızca DÇB aracılığıyla yürütülmesi konusundaki ısrarıdır.
Akkaya, “Şu anda DÇB yalnızca iyiliği adına hareket etmesi gereken kişilere zarar veriyor” dedi.
İbragim Yağan, KAFFED’in DÇB etkisi altında Rusya yetkililerin çıkarları doğrultusunda hareket etmeye başladığına inanıyor. Ona göre, KAFFED’in (eski) liderlerinden biri Moskova ve Soçi’de iş yapan Çerkes girişimci Cihan Candemir. Yaganov’a göre bu durum onu Rusya yetkililere sadık kılıyor.
Bir engel olarak Ukrayna’daki savaş
Kayseri Xase ve KAFFED arasındaki anlaşmazlık Ukrayna’nın Rusya birlikleri tarafından işgal edilmesinden sonra daha da kötüleşti: Çerkes diasporası federasyonun Rusya’yı kınamasını talep etti. Türkiye’deki Çerkeslere göre DÇB, KAFFED’e Rusya makamlarına destek vermesi için baskı yaptı.
Mutlu Akkaya, KAFFED yönetiminin savaşın başındaki tutumunun tarafsız ve hatta savaş karşıtı olduğunu, bunun da DÇB’nin hoşnutsuzluğa ve suçlamalara neden olduğunu savunuyor. Ona göre, çatışmaların başlamasından bir yıl sonra bile KAFFED, DÇB için Rusya’ya yeterli düzeyde destek vermemiştir. Bu nedenle, Şubat 2023’te Türkiye’deki deprem mağdurlarına gönderilmek üzere Rusya Çerkesleri tarafından toplanan para muhataplarına ulaşmadı.
İbragim Yağan da benzer bilgilere sahip. Ona göre Rusya Çerkesleri depremzedelere yardım için 200.000 dolardan fazla para topladı: “Bu para DÇB Başkanı Hauti Sokhrokov’un eline geçti. Daha sonra nereye gittiği bilinmiyor.”
Çerkeslerin bir tabur oluşturup Ukrayna ordusunda savaşmasını doğru bulmuyoruz
Ömer Atalar DÇB’nin KAFFED’e baskı yaptığı yönündeki sözleri yalanladı : “Biz barış ve savaşın sona ermesini istiyoruz. Çerkeslerin bir tabur oluşturup Ukrayna ordusunda savaşmasını doğru bulmuyoruz – ki bazı aklı evveller de bunu istiyor. Bu propaganda Çerkeslerin çıkarına değildir.”
Ömer Atalar’ın bahsettiği çağrı Kasım 2022’de İbragim Yaganov tarafından yapılmıştı.
“Bugün Ukrayna’nın bize olduğundan daha fazla bizim Ukrayna’ya ihtiyacımız var. Bu savaş Rus İmparatorluğu’nun (Bkz. E.N.3) çöküş koşullarını yarattı ve bu da bizim için çok ciddi bir fırsat penceresi açıyor, devletimizi yeniden kurma ihtimali. Daha sonra onların desteğine güvenebilmek için Ukrayna’yı şimdi desteklememiz gerekiyor” diyor Yağan.
KAFFED Genel Sekreteri’nin Kayseri Xase’nin federasyon aleyhindeki suçlamalarına katılmamasına rağmen, KR’nin muhataplarının geri kalanı, Rusya’nın Türkiye’deki Çerkes diasporasına önemli bir ilgi duyduğunu belirtiyor. Gerçek ve hayali tüm kozlarını kullanmaya çalışan Rusya makamları, birkaç yüzyıl önce anavatanlarını terk etmek zorunda kalan, ancak yine de geri dönmeyi hayal eden Çerkesleri etkilemeye çalışıyor.
Not : DÇB’den konuyla ilgili yorum talep edilmiş ancak cevapsız verilmemiştir.
Ghuaze Editör Notu E.N.1 : Haber içeriğinde ifade edilen Kayseri Xase’nin adı Kayseri Kafkas Derneği’dir.
Ghuaze Editör Notu E.N.2 : İstanbul Kafkas Kültür Derneği, haber içeriğinde belirtildiği gibi KAFFED’den ayrılmamıştır. İKKD’nin 25 Ocak’ta yayınladığı bildiride İKKD’nin KAFFED ile ilişkilerinin askıya alındığı belirtilmiştir.
Ghuaze Editör Notu E.N.3 : Rus İmparatorluğu ifadesi, mevcut Rusya Federasyonu yönetimine muhalif olan kesimlerce kullanılmaktadır. Uygulamaları açısından günümüz Rusya Federasyonu ile Rus İmparatorluğu arasındaki benzerliğe vurgu yapılmaktadır.
Kaynak : Кавказ.Реалии
