Maykop, Nart destanı kahramanlarına adanmış bir dizi esere ev sahipliği yapıyor. Avrupa Sanat Akademisi Akademisyeni, Kabardey-Balkar Halk Sanatçısı Zaurbek Bgajnokov’un kişisel sergisi Doğu Halkları Devlet Müzesi’nin Kuzey Kafkasya şubesinde düzenleniyor ve 24 Temmuz’a kadar açık kalacak. Sanatçı, grafik sergisini nasıl oluşturduğunu anlattı.
Çerkeslerin sahip olduğu en önemli şey
— Nartlar için illüstrasyonlar yapmak her sanatçının hayalidir. Çerkeslerin sahip olduğu en yüksek, en anlamlı ve ruhsal olarak en dolu olan şey Nart destanıdır. Birçok büyük ulusun kendi destanı yok ama bizim var. Nartlar için ilk illüstrasyonlar Osetya’lı sanatçı Maharbek Tuganov tarafından yapıldı. Ardından, Rusya’ya katılışın yıl dönümünde devlet düzeyinde bir çalışma yapıldı. Petersburg’lu sanatçı Leonid Feinberg bu çok ünlü renkli illüstrasyonları yaptı, ancak bunlardan sadece 7-8 tane var. Bundan sonra, birçok bireysel eser oluşturuldu ancak en önemlisi, çağdaş Adıge sanatçısı Hamid Savkuev’in eserleri. Eserlerinden yüz tanesi harika illüstrasyonlarla nadir bir kitapta basıldı. Hamid bana bir kopya verdi ama atölyemden kayboldu. Bu kitabı günümüzde hiçbir yerden satın alamazsınız, ama kitap çalmanın günah olmadığını söylüyorlar (gülüyor), birisi onu sevdi ve onu götürdü. Tabii ben de böyle bir yayın hazırlamak istiyorum ama bunun için 50 illüstrasyon daha oluşturmam gerekiyor. Şimdi Sosruko karakterinde 20 tane çizdim ama destanının ulaşamadığım kahramanları var. Batraz, Şavuey, Malıçıph için birkaç illüstrasyon yaptım ancak örneğin, Wuezırmes ve diğer karakterlerin görüntüleri üzerinde henüz çalışmadım. Nartlar, 1957’de Asker Hadağatlh’ın yedi ciltlik kitabında yayınlanan metinler ile bitmiyor, onlara dahil edilmeyen pek çok şey var. Nart Destanında hiç kimsenin canlandırmadığı 100, 200 illüstrasyonu ve daha fazlası yapılabilecek birçok karakter var.
Kozmik yankılar
— Nartlar için illüstrasyon oluşturmadaki zorluklar inanılmazdı, çünkü metnin bir resme çevrilmesi, karakterlerin görüntülerini karakterlere karşılık gelecek şekilde kağıt üzerinde somutlaştırması gerekiyordu.. Metinde ayrıntılı bir açıklama yok, bu yüzden kendiniz düşünmelisiniz. Örneğin, bir kahraman Yeminej var. Destanda çok detaylı bir şekilde tanımlanmıyor: basitçe üst kısmının insan olduğunu ve alt kısmının yılan olduğunu söylüyor.
Ya da örneğin, Paqo, bir insandan bir kartala, bir kartaldan bir örümceğe dönüşebilen kötü, hain, antropomorfik bir yarı tanrıdır, ya yeryüzünde ya da cennettedir. Kesinlikle inanılmaz, çarpıcı bir görüntü. Yaşlı kadın Bırımbukh, kahraman Totraş gibi folklorumuzda böyle fantastik, masalsı kahramanlar var. Wuezrej Yabğe’nin görüntüsünde kozmik yankılar bile var. Kahraman bir atın üzerinde değil, bir horozun üzerinde oturuyor, Wuezrej Yabğe yaklaştığında dağılan ve içeri girdiğinde birleşen bir dağ ininde yaşıyor.
Tepegöz saç modeli
Bütün bir yılımı bu eseri oluşturmak için, koronavirüs bizi evlere kapattığında üzerinde çalışarak geçirdim. Bu süre zarfında Nartlar için 50 grafik illüstrasyon yapmayı başardım. Bu çok ciddi bir çalışma, çünkü her şeyi okumanız, kafanızdaki karakterlerin eskizlerini yapmanız gerekiyor. Dahası, açıklayıcı analogları yok. Açıklayıcı bir örnek atölyemdeydi. Muhamed Kipov, tek gözlü bir tepegöz tasvir etmek zorunda kaldı, biz buna Yinıj diyoruz. Oturduk ve bir arkadaşımızın eserini görmeden resim yapmaya başladık. İkimiz de o tepegöz gözünü yüzüne koyamadık ve bıraktık.
Bu anlamda çocuklarla çalışmak bana çok yardımcı oldu. Herhangi bir düşünme klişesine sahip değiller ve biz yetişkinlerde, bu klişeler otomatik olarak çalışıyor. Sanat ve yaratıcılıkta, klişelerin kırılması gerekir, ancak bir şey hakkında genel kabul görmüş görüşün üzerine basmak çok zordur. Dünya destanlarına baktım ve devlerin farklı saç stillerini sevdikleri ortaya çıktı. Ve benim Yinıj’ım da bunlara sahipti.
Çeviri zorlukları
Destanı hem Rusça hem de Kabardeyce okudum. Elbette Kabardey metninde karakterlerin nüansları ve görüntüleri daha iyisi ortaya çıkıyor ancak hala Kabardey düzeyinde yeterli çeviri yok. Nart destanı bir kişi tarafından yaratılmadı ve bir yüzyıldan fazla bir sürede , mükemmelliğe getirildi. Bir yıl veya birkaç ay içinde çevrilemez. Tüm folklor eserleri parlak çevirmenler tarafından elden geçirilmeli. Örneğin, Grimm Kardeşler’in masalları – bu yüzden dünya kültürüne bir katkı haline geldiler.
Yüzlerce Shakespeare çevirisi var, biri Marshak’tan hoşlanıyor, biri Pasternak’tan hoşlanıyor, sonra biri kanonlaştırılıyor ve en iyisi olarak kabul ediliyor. Aynı şekilde Nart destanının bir değil, onlarca, yüzlerce çevirisini yapmak gerekiyor. Nart destanında inanılmaz bir karakter Malıçıph var – alegorik konuşan, asla düz metinle konuşmayan genç bir kız. Şairlerimizin ve yazarlarımızın çoğu, Malıçıph’ın konuşmasını tercüme etmenin imkansız olduğunu iddia ediyor, sadece Kabardey dilini anadili olarak konuşanlar tarafından anlaşılabilen çok fazla nüans var.
Ama ben her zaman, tercüme edildiği için insanlığın ortak malı haline gelen Japon şiiri örneğini veriyorum ve orada da her şey şifreleniyor. Örneğin, şiiri kesinlikle şartlı ve soyut olan Ruboko Shaw’un birçok çevirisi vardır. Ve eğer Malıçıph’ın konuşmasını tercüme edebilseydik, dünya bu kahramanın bilgeliğinden, derinliğinden ve zekasından memnun olurdu. Benzer bir alegori örneği Lewis Carroll’un Alice Harikalar Diyarında eserinde de bulunabilir. Adıgeler de dünyaya aynı derinlikte müthiş bir eser verebilir.
Diana Mashezova / etokavkaz.ru
Çeviri : Ğuaze
