Аветян-ЛIыбзыу Светланэ иапэрэ тхылъэу «Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?» зыфиIорэр къыдэкIыгъ. Ар лъэпкъ зэхашIэрэ гупшысэрэ зиIэхэм афэгъэхьыгъ. Зиныдэлъфыбзэ хэгупшысыхьэрэ пстэуми къызфагъэфедэн алъэкIыщт.
УсакIоу, тхакIоу, зэдзэкIакIоу, АР-м изаслуженнэ журналистэу ГутIэ Саныет тхылъым еплъыкIэу фыриIэр къыриIотыкIыгъ:
«Аветян-ЛIыбзыу Светланэ «Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?» зыфиIорэ иIэпэрытх сызеджэм, бэмэ саригъэгупшысагъ: шъыпкъэ дэдэмкIэ, «Тыдэ къитхыгъа адыгагъэр?» Ар зэхэпфын плъэкIынэу тиадыгабзэ IэубытыпIэ тшIын тлъэкIыщт гущыIэхэр зэрэхэтхэм сэри сынаIэ атесыдзэу къыхэкIыгъ. Ау Светланэ а упчIэ закъор арэп къызыщыуцугъэр. Ежь щыIэныгъэ гъогоу къыкIугъэм, шIэныгъэу ыгъотыгъэм къапкъырыкIызэ, бзэ зэфэшъхьафхэр къызфигъэфедэхэзэ хэтрэ цIыфи, хэтрэ цIыф лъэпкъи егъашIэм зэгупшысэхэрэм къатегущыIагъ.
БлэкIыгъэм иIошъхьэжъ умытIымэ нахьышIоу зыIохэрэр щыIэх. Ау зыпарэми уемытIэмэ, уишIэныгъэ хэхъощтэп, уилъэпкъ ылъапсэ къэбгъотыщтэп — непэрэ мафэм ехъулIэу чъыг шъхьапэ горэм укъыпызыгъэ фэдэу къыпщыхъоу упсэущт.
Аветян-ЛIыбзыу Светланэ зэтIэгъэ лъэпкъ бзэ Iошъхьэжъым джыри налмэс-налкъутэ бэу чIэлъ. Ар нафэ къытфишIыгъ мы тхылъым», — къытхыгъ ащ.
Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?
«Тэ адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?» —
СэIошъ, сыхаплъэ тиныдэлъфыбзэ,
Тхьэм къытIуилъхьагъэу тиадыгабзэ
Хэслъагъо сшIоигъоу
ар къыздитхыгъэр.
Сэ сигупшысэхэр гум къебыбыкIых,
Бзыужъыеу ахэр сашъхьагъ щэхьарзэх.
Тиадыгагъэ кIодэу къысщэхъушъ,
Гупсэф къысатырэп сэ гупшысабэм.
Сыгу рихьыщтыгъэ тиадыгагъэ
Джы мэкIодыжьышъ, сыгу ар къео.
Гуркъэгъэ пстэоу нитIум алъэгъурэр,
Гум фэмыштэжьэу лъэшэу къытео.
Джырэ ныбжьыкIэхэр сыгу къыхэуIэх,
ГущыIэ дыскIэ зэхэпыджэжьых.
ТигущыIэжъхэр зэрамыгъашIэу,
Гур къызэпакIэу ахэр мэпсэух.
Сыгу афэмыкIоу хъои пэгагъэр…
«Сыд къафэнэщта джы тисабыйхэм?»
«Земыгъэгъап ащ», — сэ зэхэсэхы.
ГукIэгъу щыIэжьэпышъ гууз хэсэхы.
Ыгу теIункIэжьэу щыIэр джы макIэ,
«Гупсэ щыIэжьа?» — сэIошъ,
джы сэджэ.
Гупсэхэр сапэ Тхьэм къысфегъэкIы,
Ахэр сэ сфешIы гужьыдэгъэкIы.
«Хэт къысиIона, хэт сигъэшIэна?
Хэт къыситына, хэт секIолIэна?»
СызэчъэлIэжьэу сиIэжьы закъор —
Синыдэлъфыбзэу СИАДЫГАБЗ!
О уидэхагъэрэ уиIушъэбагъэрэ,
Сэ сиакъылкIэ салъымIэсын.
Лъапсэу о уиIэр куу дэдэу кIуагъэшъ,
СыкъэзгъэшIыгъэм джы селъэIун.
УпчIэу сэ сиIэр сшIуабэу сытхытхызэ,
Тхьэшхоу сашъхьагъым зыфэсэгъазэ.
СишIэ сшIомакIэу джы ащ селъэIу:
«КъысфызэIухи, си Тхь,
къызгурыгъаIу.
Тыдэ къитхыгъа тэ адыгагъэр,
Тиныдэлъфыбзэ, тыбзэу тидахэр?
ШIоу О хэплъхьагъэр
тымгъэкIодыжьзэ,
КъысфызэIух, О ащ тфыхэплъхьагъэр.
О къытIуплъхьагъэу бзэу
къытэптыгъэм,
Уасэ фэтшIынэу О уфэягъэшъ,
Сэ сыолъэIу, тыбзэу — титыгъэм
ГъашIэу тэ тиIэм тычIэбгъэтынэу».
Ижъырэ адыгэм упчIэ фысиIэу,
Бзэм сэ сыхаплъэшъ,
«ПСЭР сыд?» — сэ сэIо.
ТХЬЭУ мэхьанэшхо зэритыгъагъэм,
ПСЭР ащ рипхыгъэу бзэм хэсэлъагъо.
Си Тхь, сыпфэраз О,
сыпсэм улъэплъэшъ,
Пкъым зыхэпхыжькIэ уадэжь ощэжьышъ.
Псэу къытэптырэр ПСАЛЪЭМ къиохы,
Псэу тхэпхыжьырэр ПСАЛЪЭМ ощэжьы.
Лъэшэу уфай, си Тхь, псэр мыкIодынэу,
Къызэрыпхыгъэм ар ипщэжьынэу.
Зэрэпщэжьыщтэу гъогоу фэпшIыгъэр
КъызгурыгъаIу, си Тхь, сшIомыкIодынэу,
ШъыпкъапIэу иIэр блэсымгъэкIынэу,
Сыпсэм егъашIэм гъэшIэн иIэнэу.
Дунэе хьафэу, си Тхь, къытэптырэм
ТIэкIурэ щыIэнэу псэр къэогъакIо.
ИщыIэныгъэ ыкIэм зынэсрэм
ПСЭЛЪЫХЪОР лъыкIоу къылъыогъакIо.
Ар къызыщыкIорэм гур хьазырынэу,
Ар ылъэгъунэу, ар зэхишIэнэу,
Гуфэплъэ плъакIэ О къытэоты,
Гум изэхашIэ лъэшы къэошIы.
Уипсэлъэ тхыгъэхэм къатфыхэпхыгъэу
Хэбзэ дэхабэ, си Тхь, къытхэолъхьэ.
А дэхэ пстэоу бзэм хэслъэгъуагъэр,
«КIодыжьыпэна» сэIошъ, сегъапэ.
ЦIыфым ыгу илъыр изылъэгъукIэу,
Сыгум ихъыкIырэр зэхэзышIыкIэу,
Си Тхь, сыолъэIу, дэмгъэкIодынэу
Тыбзэу тидахэм а пстэури зэкIэ.
Гум икъэбзагъэ гъунэ лъыофы,
«Сыда» къызысIокIэ, джэуап къэоты:
«ГъэшIэн иIэнэу
псэу къыпхэслъхьагъэр
Щытын фай къабзэу
ар зэрыслъхьагъэр».
Ау сыкъэупчIэ: «Тета дунаим
Гукъабзэ иIэу зы цIыфы закъуи?»
«Псэр сщэжьышъунэу
гур сэукъэбзыжьы»,
О къысэоIошъ, си Тхь, сэгушIожьы!
Хэт зиамалыр, хэт зылъэкIыщтыр?
Гур ытхьакIынышъ, псэр къырихынэу,
Ежь ишIулъэгъукIэ нэшIу къыщифэнэу,
Си Тхьэу си ЛъапIэм щыIа нэмыкIи?
ПСАЛЪЭУ егъашIэм иIэ зэпытыр,
КЪУРМЭНЫ лъапIэу Ащ къытфегъакIо.
Гухэр ытхьакIэу тфегъачъэ лъыпсыр,
Сыгум фэсэхьы уасэу тфитыгъэр.
СипсэкIодшIагъэхэм сафыкIэгъожьы,
ПсынкIэу Тхьэм дэжьы къэсэгъэзэжьы.
Сыбзэм къыхэсхэу джы сэ сэIожьы:
«Къэзыгъэзэжьырэр Тхьэми ештэжьы».
Сыбзэу сидахэм къысфыхэплъхьагъэшъ,
Псэу къысэптыгъэм
чIыпIэу фэпшIыгъэр,
КъысфызэIупхи нафэ сфэпшIыгъэшъ,
Си Тхь, сыпфэразэу шъхьащэ пфэсэшIы.
Сыгум хэптIагъэу псэзанэу сиIэр,
Уфэсакъыпэзэ гум ар къиплъхьагъэшъ,
Ары О ренэу сыгу укъызкIиплъырэр,
Сыгур къэбзэнэуи О узкIыфаер.
Зыми фэмыдэу сыбзэу силъапсэм,
Гъунэ лъыпфынэу О къыхэолъхьэ
Бэу гущыIабэ сиадыгабзэ
Гум фэгъэхьыгъэ псэлъэ дэхабэ.
Тетэп дунаим тыбзэ пеIэнэу,
ГущыIэ пчъагъэр гум ащ рапхыгъэу.
ЯгущыIабэ гуми лъыIэсхэу,
Бзэм къыхахынэу афыхэплъхьагъэу.
Сыгурэ спсэрэ сырагъэIэжьэу,
ЩыI джы, цIыф пчъагъэ,
бзэм фэмыежьэу.
Бзэр чIэзыдзыжьрэр сэ фэсэгъадэ
Тыжъ фэмыежьэу IэкIыб зышIыжьрэм.
ДжакIом сыфэдэу, джы, сэ сыкъаджэ:
Шъукъэплъэжьынэу, марджэ хъужьыных!
КIодыгъэ лъэпкъы тымыхъужьынэу,
Тхьэм къытIуилъхьэгъэ бзэр дгъэжъынчынэу.
ШIугъэу тхэлъыгъэр рытIотэжьынэу,
Бзэ тимыIэжьэу тыкъэмынэжьынэу!
Укъэущыжьынэу, о, сыолъэIу,
Тхьэр къызэтэнэу, силъэпкъы кIас!
Бэрэ сыхаплъэ тиныдэлъфыбзэ,
Тхьэм къытIуилъхьэгъэ тыбзэу тидахэм
Хэслъагъо сшIоигъоу тиадыгабзэ,
Тыдэ къитхыгъа тэ адыгагъэр?
Аветян-ЛIыбзыу Светлан
